Παραδοτεά EE3
1. Διενέργεια έρευνας – Ανάλυση δείγματος
Ειδικότερα, στο παραδοτέο κείμενο υπ’ αρ. «1. Διενέργεια έρευνας – Ανάλυση δείγματος» αναλύονται ενδεικτικά η ταυτότητα της έρευνας, ο τρόπος δημοσιοποίησης και προώθησης του ερωτηματολογίου και η ανεύρεση του δείγματος, και παρουσιάζονται τα δημογραφικά στοιχεία του δείγματος επί του οποίου διενεργήθηκε η έρευνα. Για τη συγγραφή του εν λόγω κειμένου πραγματοποιήθηκε σύγχρονη και πρωτότυπη βιβλιογραφική έρευνα σε διεθνή και ελληνική επιστημονική βιβλιογραφία και επιστημονικά περιοδικά και χρησιμοποιήθηκαν ευρωπαϊκά και διεθνή νομικά κείμενα και άλλα στοιχεία.
2. Επεξεργασία ερωτηματολογίων
Ειδικότερα, στο παραδοτέο κείμενο υπ’ αρ. «2. Επεξεργασία ερωτηματολογίων» λαμβάνει χώρα ανάλυση σχετικά με την αρίθμηση των ερωτηματολογίων και πραγματοποιείται κατηγοριοποίηση στις απαντήσεις των ερωτήσεων ανοικτού τύπου και των ερωτήσεων με δυνατότητα προσωποποιημένης απάντησης, προκειμένου να γίνουν σαφέστερα τα αποτελέσματα της έρευνας.
3. Πραγματοποίηση ανάλυσης δεδομένων από κοινωνικά δίκτυα και σύγκριση με τα αποτελέσματα των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο
Ειδικότερα, στο παραδοτέο κείμενο υπ’ αρ. «3. Πραγματοποίηση ανάλυσης δεδομένων από κοινωνικά δίκτυα και σύγκριση με τα αποτελέσματα των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο» λαμβάνει χώρα προσέγγιση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε συνάρτηση με δεδομένα από τη λειτουργία των κοινωνικών δικτύων.
4. Αποτελέσματα έρευνας – στατιστική και ποσοτική επεξεργασία – σύγχρονες εκτιμήσεις
Ειδικότερα, στο παραδοτέο κείμενο υπ’ αρ. «4. Αποτελέσματα έρευνας – στατιστική και ποσοτική επεξεργασία – σύγχρονες εκτιμήσεις» παρουσιάζονται και αναλύονται τα αποτελέσματα τις έρευνας ανά ερώτηση και πραγματοποιείται στατιστική, ποσοτική και ποιοτική επεξεργασία τους και ανάλυσή τους με σύγχρονες εκτιμήσεις και παρουσιάση των αποτελεσμάτων σε διαγράμματα. Για τη συγγραφή του εν λόγω κειμένου πραγματοποιήθηκε σύγχρονη και πρωτότυπη βιβλιογραφική έρευνα σε διεθνή και ελληνική επιστημονική βιβλιογραφία και επιστημονικά περιοδικά και χρησιμοποιήθηκαν ευρωπαϊκά και διεθνή νομικά κείμενα και άλλα στοιχεία.
5. Αντεγκληματική πολιτική: de lege ferenda εγκληματοπροληπτικές νομοθετικές ρυθμίσεις και μέτρα ασφαλείας που αφορούν στην προστασία των χρηστών από τις ψευδείς ειδήσεις σε ψηφιακά συστήματα και στο διαδίκτυο.
Ειδικότερα, στο παραδοτέο κείμενο υπ’ αρ. «5. Αντεγκληματική πολιτική: de lege ferenda εγκληματοπροληπτικές νομοθετικές ρυθμίσεις και μέτρα ασφαλείας που αφορούν στην προστασία των χρηστών από τις ψευδείς ειδήσεις σε ψηφιακά συστήματα και στο διαδίκτυο», στο πρώτο μέρος του παρουσιάζονται και αναλύονται τα αποτελέσματα τις έρευνας σε συνάρτηση με τις υποθέσεις της έρευνας (όπως αυτές έχουν διατυπωθεί και αναλυθεί στην ΕΕ2 του έργου) και στο δεύετερο μέρος του παρουσιάζονται και αναλύονται τα συμπεράσματα από την έρευνα σε επίπεδο αντεγκληματικής πολιτικής και de lege ferenda, καταλήγοντας ουσιαστικά και στον σκοπό της ΕΕ3, όπως παρουσιάζεται ανωτέρω.
6. Ιστοσελίδα με τα αποτελέσματα του έργου
Στο πλαίσιο της διάχυσης του έργου έχει ήδη δημιουργηθεί η ιστοσελίδα www.fakenewscrime.gr, στην οποία παρουσιάζονται όλα τα ολοκληρωμένα παραδοτέα κείμενα και οι δραστηριότητες οι οποίες έχουν λάβει χώρα για την υλοποίηση του έργου και εμπλουτίζσται με κάθε κείμενο και δράση κάθε Ενότητας Εργασίας η οποία ολοκληρώνεται.
7. Δημοσιευμένα επιστημονικά άρθρα αναφορικά με το θέμα.
Επιστημονικά άρθρα έχουν δημοσιευθεί στο πλαίσιο και των τριών Ενοτήτων Εργασίας του έργου.
Ειδικότερα:
Κατά την ΕΕ1
– δημοσιεύθηκε από τον ΜΕ/ΕΥ επιστημονικό άρθρο με τίτλο «Η διασπορά ψευδών ειδήσεων στην εποχή των “fake news” – Ανάλυση του άρθρου 191 ΠΚ ενώπιον των σύγχρονων (τεχνολογικών) προκλήσεων» στο τ. 3/2019 του επιστημονικού περιοδικού «Ποινική Δικαιοσύνη» (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη), σελ. 288 επ. μετά από έγκριση από την επιστημονική επιτροπή του περιοδικού (κριτές).Εν προκειμένω, αναλύεται διεξοδικά η διάταξη του ά. 191 ΠΚ (αντικειμενική υπόσταση, υποκειμενική υπόσταση, προστατευόμενο έννομο αγαθό, ειδική αναφορά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, νομολογιακή αντιμετώπιση, κριτική αναφορικά με την αναγκαιότητα και την νομιμοποίηση της ποινικής αντιμετώπισης, de lege ferenda κ.λπ.) και για πρώτη φορά μετά από πολλά έτη στην ελληνική νομική βιβλιογραφία.
Εκπληρωθέντες ερευνητικοί στόχοι:
– «ποινική αξιολόγηση της πράξης της διασποράς ψευδών ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: θιγόμενο έννομο αγαθό – ζητήματα αναγκαιότητας και νομιμοποίησης της ποινικής αντιμετώπισης»
– «επισκόπηση σχετικής αλλοδαπής νομοθεσίας»
– «σύγχρονη εγκληματολογική σκιαγράφηση του προφίλ των δραστών: αιτιολογικοί παράγοντες, ιδεολογικές καταβολές, κίνητρα, στόχοι, modus operandi και σχολιασμός της ισχύουσας στο ελληνικό δίκαιο διάταξης»
– «προσέγγιση της κοινοτικής έννομης τάξης υπό το πρίσμα de lege ferenda αντεγκληματικής πολιτικής»
– δημοσιεύθηκε από τον ΕΥ/ΜΕ επιστημονικό άρθρο με τίτλο «Η διασπορά ψευδών ειδήσεων στην εποχή των “fake news” – Ανάλυση του άρθρου 191 ΠΚ ενώπιον των σύγχρονων (τεχνολογικών) προκλήσεων» στο τ. 8 του επιστημονικού περιοδικού «CrimeTimes» του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (url: http://www.crimetimes.gr/%ce%
Εκπληρωθέντες ερευνητικοί στόχοι:
– «ποινική αξιολόγηση της πράξης της διασποράς ψευδών ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: θιγόμενο έννομο αγαθό – ζητήματα αναγκαιότητας και νομιμοποίησης της ποινικής αντιμετώπισης»
– «σύγχρονη εγκληματολογική σκιαγράφηση του προφίλ των δραστών: αιτιολογικοί παράγοντες, ιδεολογικές καταβολές, κίνητρα, στόχοι, modus operandi και σχολιασμός της ισχύουσας στο ελληνικό δίκαιο διάταξης»
– «προσέγγιση της κοινοτικής έννομης τάξης υπό το πρίσμα de lege ferenda αντεγκληματικής πολιτικής»
– δημοσιεύθηκε από τον ΕΥ/ΜΕ επιστημονικό άρθρο με τίτλο «Ψευδείς ειδήσεις (“fake news”), συκοφαντικές διαδόσεις και εξαπάτηση των εκλογέων. Η νομική αντιμετώπιση στο ποινικό δίκαιο», ιδίως αναφορικά με την ανάλυση του ά. 162 ΠΚ στην ενημερωτική ιστοσελίδα www.dikastiko.gr, εν όψει και της επικαιρότητας του θέματος ένεκα των επερχόμενων βουλευτικών εκλογών (ημερομηνία δημοσίευσης 04.07.2019) (url: https://www.dikastiko.gr/%ce%
Εκπληρωθέντες ερευνητικοί στόχοι:
– «ποινική αξιολόγηση της πράξης της διασποράς ψευδών ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: θιγόμενο έννομο αγαθό – ζητήματα αναγκαιότητας και νομιμοποίησης της ποινικής αντιμετώπισης»
– «σύγχρονη εγκληματολογική σκιαγράφηση του προφίλ των δραστών: αιτιολογικοί παράγοντες, ιδεολογικές καταβολές, κίνητρα, στόχοι, modus operandi και σχολιασμός της ισχύουσας στο ελληνικό δίκαιο διάταξης»
– «προσέγγιση της κοινοτικής έννομης τάξης υπό το πρίσμα de lege ferenda αντεγκληματικής πολιτικής»
Κατά την ΕΕ2
– Επιστημονικό άρθρο από τον ΜΕ / ΕΥ με τίτλο: «Η διασπορά ψευδών ειδήσεων (“fake news”) – (Ανα)στοχασμοί για τις πρακτικές και τα όρια της πρόληψης της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο», δημοσιευμένο στο τεύχος του 2019 του επιστημονικού περιοδικού «Εγκληματολογία» (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη), σελ. 57 επ. μετά από έγκριση από την επιστημονική επιτροπή του περιοδικού (κριτές).
Εν προκειμένω, αναδεικνύονται μέτρα και πρακτικές για την πρόληψη της παραπληροφόρησης και της διασποράς ψευδών ειδήσεων. Επίσης, εκτίθενται οι λόγοι οι οποίοι καθιστούν την προσέγγιση αυτή επίκαιρη και επιτακτική. Για αυτόν τον λόγο λαμβάνονται υπόψιν η φύση των σύγχρονων «ψηφιακών» κοινωνιών της πληροφορίας, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των συστημάτων πληροφοριών (πεδίο ανάπτυξης και ασύμμετρης διασποράς των fake news) καθώς επίσης και τα όρια/εμπόδια που αφορούν στις παρεμβάσεις πρόληψης εν γένει (διαφύλαξη ακαταγώνιστων δικαιωμάτων, μετατόπιση του εγκλήματος, δυσκολία διαρκούς ενημέρωσης των νομοθετών όσον αφορά τις εξελίξεις κ.ο.κ.). Στην ανάλυση συμπεριλαμβάνονται μορφές πρόληψης και σε ποινικό γενικοπροληπτικό επίπεδο καθώς και κοινωνική και περιστασιακή πρόληψη από εγκληματολογική σκοπιά. Τέλος, πραγματοποιείται κριτική προσέγγιση στις πρακτικές πρόληψης. Όλα τα ανωτέρω στοιχεία αξιοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδιασμού της έρευνας και των ερευνητικών υποθέσεων, στην κατάρτιση του ερωτηματολογίου και σε εισηγήσεις και διαλέξεις σε συνέδρια στο εξωτερικό. Οι παραπάνω αναλύσεις λαμβάνουν χώρα για πρώτη φορά στην ελληνική νομική και εγκληματολογική βιβλιογραφία.
Εκπληρωθέντες ερευνητικοί στόχοι:
-σχεδιασμός περιγραφικής / επεξηγητικής έρευνας και έρευνας αξιολόγησης / αποτίμησης με πρωτογενή δεδομένα σε δείγμα σκοπιμότητας (χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης) (έρευνα η οποία θα διεξαχθεί στην Ε.Ε.3)
-σχεδιασμός ερευνητικών υποθέσεων σχετικών με τη γνώμη και τη συμπεριφορά των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την αξιολόγηση της ισχύουσας νομοθεσίας και προτάσεις εγκληματοπροληπτικών θεσμών και πρακτικών
-την κατάρτιση σχετικού ερωτηματολογίου (για την έρευνα της Ε.Ε.3)
-συμμετοχή σε συνέδρια σχετικά με το θέμα στην Ελλάδα και το εξωτερικό
– Επιστημονικό άρθρο από τον ΕΥ / ΜΕ με τίτλο: «Η καταπολέμηση των “fake news”, των “hoaxes” και της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο», δημοσιευμένο στο τ. 10 (Οκτώβριος 2019) του επιστημονικού περιοδικού «CrimeTimes» του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος.
Τα στοιχεία του εν λόγω άρθρου αξιοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδιασμού της έρευνας και των ερευνητικών υποθέσεων, στην κατάρτιση του ερωτηματολογίου και σε εισηγήσεις και διαλέξεις σε συνέδρια στο εξωτερικό. Οι παραπάνω αναλύσεις λαμβάνουν χώρα για πρώτη φορά στην ελληνική νομική και εγκληματολογική βιβλιογραφία.
Εκπληρωθέντες ερευνητικοί στόχοι:
-σχεδιασμός περιγραφικής / επεξηγητικής έρευνας και έρευνας αξιολόγησης / αποτίμησης με πρωτογενή δεδομένα σε δείγμα σκοπιμότητας (χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης) (έρευνα η οποία θα διεξαχθεί στην Ε.Ε.3)
-σχεδιασμός ερευνητικών υποθέσεων σχετικών με τη γνώμη και τη συμπεριφορά των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την αξιολόγηση της ισχύουσας νομοθεσίας και προτάσεις εγκληματοπροληπτικών θεσμών και πρακτικών
-την κατάρτιση σχετικού ερωτηματολογίου (για την έρευνα της Ε.Ε.3)
-συμμετοχή σε συνέδρια σχετικά με το θέμα στην Ελλάδα και το εξωτερικό
– Άρθρο του ΕΥ / ΜΕ στην ενημερωτική ιστοσελίδα slpress.gr με τίτλο «Fake news στην εποχή του κορονοϊού», δημοσιευμένο στις 4 Απριλίου 2020 (url: https://slpress.gr/old/
Εκπληρωθέντες ερευνητικοί στόχοι:
-σχεδιασμός ερευνητικών υποθέσεων σχετικών με τη γνώμη και τη συμπεριφορά των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την αξιολόγηση της ισχύουσας νομοθεσίας και προτάσεις εγκληματοπροληπτικών θεσμών και πρακτικών
Κατά την ΕΕ3
– Επιστημονικό άρθρο του ΜΕ / ΕΥ με τίτλο: «Ψευδείς ειδήσεις («fake news»), συκοφαντικές διαδόσεις και εξαπάτηση των εκλογέων – η νομική αντιμετώπιση στο ποινικό δίκαιο», στον Τιμητικό Τόμο για τον Ομ. Καθηγητή Γιάννη Πανούση «Εγκληματολογία: Περίβλεπτον αλεξίφωτον;», εκδ. Ι. Σίδερης, Μάρτιος 2020, σελ. 515 επ.
– Επιστημονικό άρθρο του ΜΕ / ΕΥ με τίτλο: «Η διασπορά ψευδών ειδήσεων («fake news») – (Ανα)στοχασμοί για τις πρακτικές, τα όρια και τα παραδείγματα της πρόληψης της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο», δημοσιευμένο στο τεύχος του 2019 του επιστημονικού περιοδικού «Εγκληματολογία» (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη), σελ. 195 επ. μετά από έγκριση από την επιστημονική επιτροπή του περιοδικού (κριτές).
– Επίστημονικό άρθρο του ΜΕ / ΕΥ με τίτλο: «Διασπορά ψευδών ειδήσεων – Αναλυτική προσέγγιση του ά. 191 ΠΚ μετά τον ν. 4619/2019», δημοσιευμένο στο επιστημονικό περιοδικό της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης «Επιθεώρηση Δικαίου Πληροφορικής – Information Law Journal», Τ. 1 (2021), Ε-ISSN: 2732-6004, url: http://ejournals.lib.auth.gr/